(Xây dựng) - Từ chiếc nôi của Ủy ban Xây dựng cơ bản Nhà nước, đến nay, Viện Kiến trúc Quốc gia (Bộ Xây dựng) trong từng giai đoạn đều gắn với những dấu mốc quan trọng, nhu cầu và định hướng phát triển trong lĩnh vực kiến trúc, xây dựng của đất nước, ngành Xây dựng. Trước thềm năm mới 2025, Viện trưởng Viện Kiến trúc Quốc gia, TS.KTS Hồ Chí Quang đã chia sẻ về vai trò, định hướng phát triển của Viện trong công tác nghiên cứu khoa học, phục vụ quản lý nhà nước, ngành Xây dựng.

TS.KTS Hồ Chí Quang, Viện trưởng Viện Kiến trúc Quốc gia (Bộ Xây dựng).

Thưa Viện trưởng, kiến trúc là lĩnh vực đặc thù, bao hàm cả khoa học kỹ thuật và nghệ thuật. Viện Kiến trúc Quốc gia đã hình thành và phát triển như thế nào?

- Năm 1979, Viện Tiêu chuẩn hoá và Điển hình hoá xây dựng được thành lập, là cơ quan nghiên cứu kết hợp với quản lý về lĩnh vực kiến trúc, công trình; tiêu chuẩn hoá và điển hình hoá Xây dựng. Năm 1985, Viện đổi tên là Viện Tiêu chuẩn hoá và Thiết kế điển hình với vai trò là tổ chức đầu mối về công tác Tiêu chuẩn hoá và Điển hình hoá trong xây dựng đầu tiên trên phạm vi toàn quốc.

Năm 1988, Viện đổi tên thành Viện Tiêu chuẩn hoá xây dựng, chính thức trực thuộc Bộ Xây dựng. Năm 1996, Viện được hợp nhất giữa Viện Tiêu chuẩn hoá xây dựng và Trung tâm Nghiên cứu Kiến trúc (Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội) thành Viện Nghiên cứu Kiến trúc. Viện được giao nhiệm vụ xây dựng Định hướng và phát triển chính sách về kiến trúc, giữ gìn bản sắc dân tộc, hướng đến phát triển nền kiến trúc Việt Nam hiện đại, đậm đà bản sắc dân tộc.

Năm 2007, Viện đổi tên thành Viện Nghiên cứu Kiến trúc Quốc gia. Năm 2008, Viện hợp nhất thành Viện Kiến trúc, Quy hoạch đô thị - nông thôn Quốc gia (2008 - 2013). Từ năm 2013 đến nay, trên cơ sở tổ chức lại, Viện có tên là Viện Kiến trúc Quốc gia (VIAr). VIAr có vai trò là Viện nghiên cứu đầu ngành về lĩnh vực kiến trúc mang tầm quốc gia, là Viện duy nhất đảm nhiệm công tác nghiên cứu về tiêu chuẩn hoá và điển hình hoá xây dựng của Nhà nước.

Với bề dày 45 năm hình thành và phát triển, Viện Kiến trúc Quốc gia đang nắm giữ những thế mạnh gì?

- Với bề dày 45 năm nghiên cứu về tiêu chuẩn hoá và điển hình hoá, 30 năm nghiên cứu lịch sử, lý luận và phê bình kiến trúc, Viện đã khẳng định vai trò đầu ngành về công tác nghiên cứu khoa học, phục vụ công tác quản lý nhà nước lĩnh vực kiến trúc của ngành Xây dựng. Hàng năm, Viện thực hiện nhiều nhiệm vụ thường xuyên, nghiên cứu lý luận phê bình và đề tài khoa học công nghệ, tiêu chuẩn - quy chuẩn… Đây chính là nền tảng cho việc phát triển nền Kiến trúc Việt Nam hiện đại, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc.

Thời gian qua, VIAr khẳng định vai trò đào tạo nhân lực ngành Kiến trúc với chức năng đào tạo Tiến sĩ chuyên ngành Kiến trúc, đào tạo phát triển nghề nghiệp liên tục (CPD); tổ chức thi sát hạch cấp chứng chỉ hành nghề kiến trúc. Viện có Tạp chí Kiến trúc Việt Nam song hành trong 30 năm qua, là diễn đàn chuyên môn sâu, có uy tín, là nơi hội tụ của những chuyên gia đầu ngành Kiến trúc, chia sẻ những nghiên cứu, lý luận, phản biện khoa học chuyên ngành về quản lý và phát triển kiến trúc đô thị và nông thôn với hàng trăm chuyên đề chuyên sâu cùng các nội dung thông tin tiêu biểu, đặc sắc trong lĩnh vực sáng tác, thiết kế kiến trúc, quy hoạch, công nghệ, vật liệu mới, nội thất…

Từ nền tảng truyền thống, VIAr đã và đang kế thừa, tiếp nối, hướng đến chuyên sâu hoá, chuyên nghiệp hoá trong nghiên cứu khoa học và thực tiễn với nhiều sản phẩm cụ thể từ những dự án cải tạo, bảo tồn - trùng tu di tích, di sản, kiến trúc có giá trị đến thiết kế kiến trúc những công trình mới. Công tác nghiên cứu quy hoạch, phát triển đô thị gắn với phát triển cảnh quan kiến trúc - công trình, gắn với phát triển kinh tế - xã hội, dấu chân của các kiến trúc sư VIAr xuất hiện khắp mọi miền Tổ quốc qua nhiều công trình kiến trúc và quy hoạch đô thị.

Phó Viện trưởng Viện Kiến trúc Quốc gia, TS.KTS Trịnh Hồng Việt trao bằng Tiến sĩ cho 5 tân Tiến sĩ.

Trước thềm năm mới 2025, xin Viện trưởng cho biết định hướng phát triển của Viện giai đoạn tới trong vai trò phục vụ công tác quản lý và phát triển lĩnh vực Kiến trúc của Nhà nước, ngành Xây dựng?

- Là đơn vị nghiên cứu khoa học công lập đầu ngành về lĩnh vực kiến trúc, VIAr mang trọng trách lớn về nghiên cứu lý luận, phê bình chuyên sâu, tiếp cận nền khoa học tiến bộ thế giới để phát triển bền vững nền kiến trúc Việt Nam, cũng như phục vụ hỗ trợ cho công tác quản lý nhà nước về kiến trúc của Bộ Xây dựng, đáp ứng yêu cầu thực tiễn, tuân thủ chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, ngành Xây dựng.

Đứng trước bối cảnh phát triển nóng trong kiến trúc, xây dựng đòi hỏi công tác nghiên cứu phục vụ quản lý nhà nước phải tìm tòi những lối đi mới, đòi hỏi sự nhạy bén, bắt kịp với thực tiễn xã hội, với thị trường để thực hiện tốt vai trò, nhiệm vụ một cách thiết thực. Trong thời gian tới, VIAr lại càng cần đổi mới trong công tác nghiên cứu khoa học, gắn sát với nhu cầu thực tiễn và phục vụ công tác nghiên cứu cơ chế chính sách, quản lý ngành có hiệu quả cao.

Là đơn vị đóng góp lớn để xây dựng Luật Kiến trúc 2019 và Định hướng phát triển Kiến trúc Việt Nam tới năm 2030, tầm nhìn 2050, Viện sẽ đóng góp tích cực trong việc tổ chức triển khai thực hiện, đưa Luật Kiến trúc đi vào cuộc sống một cách hiệu quả, tạo động lực phát triển kiến trúc; hỗ trợ các địa phương nghiên cứu, soạn thảo và ban hành Quy chế quản lý kiến trúc; chú trọng nghiên cứu, lý luận - phê bình; nghiên cứu ứng dụng kinh nghiệm quốc tế trong phát triển kiến trúc có giá trị bền vững, kiến trúc thích ứng biến đổi khí hậu; tư vấn thiết kế cảnh quan… Tôi hy vọng VIAr sẽ bước tiếp một chặng đường mới vẻ vang với nhiều cống hiến cho đất nước.

Với vị thế, vai trò của lĩnh vực Kiến trúc, Viện trưởng đánh giá những nội hàm nào đang đặt ra đối với phát triển nền Kiến trúc Việt Nam hiện nay?

- Kiến trúc càng phát triển càng đòi hỏi sự bồi đắp tri thức, thúc đẩy nghiên cứu khoa học với 4 trọng tâm. Đó là đẩy mạnh nghiên cứu cơ bản, lý luận phê bình mang tính hàn lâm, phát huy gìn giữ di sản kiến trúc - tinh hoa và kế thừa bản sắc văn hóa dân tộc, ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến; nghiên cứu quy hoạch kiến trúc mang tính ứng phó với các cục diện phát sinh từ thực tiễn liên quan đô thị, khu chức năng; nghiên cứu nhu cầu bức thiết về nghiên cứu kiến trúc nông thôn; nghiên cứu chuyển đổi số lĩnh vực kiến trúc.

Phát triển bền vững nền Kiến trúc Việt Nam và định hướng phát triển kiến trúc đô thị, nông thôn phải chú trọng bảo tồn, kế thừa, phát huy các giá trị kiến trúc truyền thống; tiếp thu chọn lọc tinh hoa kiến trúc thế giới; xây dựng nền Kiến trúc Việt Nam tiên tiến, hiện đại, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc; ứng dụng khoa học, công nghệ cao, công nghệ tiên tiến phù hợp với thực tiễn Việt Nam, bảo đảm hiệu quả về kinh tế, kỹ thuật, mỹ thuật, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Bên cạnh đó, chúng ta cần tập trung hỗ trợ và đào tạo phát triển nghề nghiệp liên tục của kiến trúc sư hành nghề, sát hạch cấp chứng chỉ hành nghề kiến trúc; xây dựng cơ sở dữ liệu về hoạt động kiến trúc; xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về kiến trúc; xây dựng mẫu thiết kế kiến trúc đáp ứng tiêu chí bền vững, thân thiện với môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu và phòng, chống thiên tai; tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về kiến trúc; mở rộng, tăng cường hợp tác quốc tế về kiến trúc… và các nhiệm vụ tại Nghị quyết Trung ương Đảng về Xây dựng văn hóa nghệ thuật đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam.

Trân trọng cảm ơn Viện trưởng!