(Xây dựng) – Với truyền thống 45 năm hình thành và phát triển, Viện Kiến trúc Quốc gia tới nay đã trải qua nhiều lần đổi tên, phù hợp với từng giai đoạn, mang trong đó những ý nghĩa lớn lao, gắn với những dấu mốc quan trọng, nhu cầu và định hướng phát triển trong ngành Xây dựng và lĩnh vực kiến trúc, xây dựng của đất nước.

Lãnh đạo Viện Kiến trúc Quốc gia tham dự Tuần lễ Công trình xanh Việt Nam 2023.

Từ chiếc nôi của Ủy ban Xây dựng cơ bản Nhà nước, năm 1979, Viện Tiêu chuẩn hoá và Điển hình hoá xây dựng được thành lập, là cơ quan nghiên cứu kết hợp với quản lý về lĩnh vực tiêu chuẩn hoá và điển hình hoá xây dựng. Năm 1985, Viện đổi tên là Viện Tiêu chuẩn hoá và Thiết kế điển hình với vai trò là tổ chức đầu mối về công tác tiêu chuẩn hoá và điển hình hoá trong xây dựng đầu tiên trên phạm vi toàn quốc, kể từ ngày thống nhất đất nước (1975). Viện vừa có chức năng quản lý, vừa có chức năng nghiên cứu trên toàn quốc.

Năm 1988, Viện đổi tên thành Viện Tiêu chuẩn hoá xây dựng, chính thức trực thuộc Bộ Xây dựng. Năm 1996, Viện được hợp nhất giữa Viện Tiêu chuẩn hoá xây dựng và Trung tâm Nghiên cứu Kiến trúc (trường Đại học Kiến trúc Hà Nội) thành Viện Nghiên cứu Kiến trúc.

Viện được giao nhiệm vụ xây dựng định hướng và phát triển chính sách về kiến trúc, giữ gìn bản sắc dân tộc, hướng đến phát triển nền Kiến trúc Việt Nam hiện đại, đậm đà bản sắc dân tộc.

Năm 2007, Viện đổi tên thành Viện Nghiên cứu Kiến trúc Quốc gia. Năm 2008, Viện hợp nhất thành Viện Kiến trúc, Quy hoạch đô thị – nông thôn Quốc gia (2008 – 2013).

Từ năm 2013 đến nay, trên cơ sở tổ chức lại, Viện có tên là Viện Kiến trúc Quốc gia, đóng vai trò là Viện nghiên cứu đầu ngành về lĩnh vực kiến trúc mang tầm quốc gia, đồng thời cũng là Viện duy nhất đảm nhiệm công tác nghiên cứu về tiêu chuẩn hoá và điển hình hoá xây dựng của Nhà nước.

Đoàn công tác Viện Kiến trúc Quốc gia thăm và làm việc tại Trung Quốc.

Bên cạnh đó, công tác nghiên cứu lịch sử, lý luận và phê bình kiến trúc cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển của Viện. Chuyên sâu về công tác nghiên cứu khoa học, phục vụ công tác quản lý Nhà nước ngành Xây dựng, hàng năm, Viện thực hiện nhiều đề tài nghiên cứu khoa học, đề tài nghiên cứu sự nghiệp kinh tế có chất lượng… Đây chính là những kho tàng dữ liệu quý giá, nền tảng cho việc số hoá dữ liệu kiến trúc sau này.

Trong thời gian qua, Viện Kiến trúc Quốc gia cũng khẳng định được vai trò đào tạo với công tác đào tạo Tiến sĩ chuyên ngành Kiến trúc và tổ chức thi sát hạch cấp chứng chỉ hành nghề kiến trúc.

Công tác thông tin truyền thông rất được Viện quan tâm với tờ Tạp chí Kiến trúc Việt Nam, là tạp chí chuyên ngành Kiến trúc trực thuộc Viện. Trong 30 năm qua, Tạp chí Kiến trúc Việt Nam đã trở thành một diễn đàn chuyên môn sâu sắc, có uy tín, là nơi hội tụ của những chuyên gia đầu ngành, chia sẻ những nghiên cứu, lý luận, phản biện khoa học chuyên ngành về quản lý và phát triển kiến trúc đô thị và nông thôn.

Viện Kiến trúc Quốc gia tổ chức Hội thảo “Phát triển kiến trúc xanh tại các đô thị ven biển” để hưởng ứng Tuần lễ Công trình xanh Việt Nam 2024.

Ngày nay, từ nền tảng truyền thống, Viện Kiến trúc Quốc gia đã và đang kế thừa, tiếp nối, hướng đến chuyên sâu hoá, chuyên nghiệp hoá trong nghiên cứu khoa học và thực tiễn với nhiều sản phẩm cụ thể. Đó là những dự án cải tạo, bảo tồn – trùng tu di tích, di sản, kiến trúc có giá trị hay thiết kế kiến trúc những công trình mới như trụ sở làm việc; trung tâm văn hoá – thể thao cấp huyện, xã; khách sạn; trường học; bệnh viện…

Công tác nghiên cứu quy hoạch cũng đem lại những kết quả đáng kể. Dấu chân của các kiến trúc sư Viện Kiến trúc Quốc gia có mặt ở khắp mọi miền Tổ quốc qua nhiều đồ án quy hoạch. Từ miền cực Bắc (Hà Giang, Cao Bằng, Tuyên Quang, Lạng Sơn…) đến vùng Đồng bằng Bắc bộ (Ninh Bình, Hà Nam, Hải Dương, Hưng Yên…) qua dải đất miền Trung nắng gió (Lâm Đồng, Đà Nẵng, Huế, Nghệ An, Thanh Hoá…) vào đến vùng đất phương Nam (Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương, Vũng Tàu…).

Mỗi cơ duyên, nhiệm vụ đến với các kiến trúc sư, kỹ sư Viện Kiến trúc Quốc gia là một sự trải nghiệm, học hỏi, chia sẻ, đóng góp, làm giàu và làm đẹp thêm cho mỗi vùng đất của Tổ quốc.

Đứng trước bối cảnh phát triển “nóng”, công tác nghiên cứu phục vụ quản lý Nhà nước phải tìm tòi những lối đi mới, đòi hỏi sự nhạy bén, bắt kịp với thực tiễn xã hội, với thị trường để thực hiện tốt vai trò nghiên cứu, phục vụ quản lý Nhà nước một cách thực tế. Mỗi dự án, công trình dù là nghiên cứu khoa học hay nghiên cứu hình thành sản phẩm thực tiễn đều có thể trở thành cơ hội đem đến những giá trị quý giá, ý nghĩa nếu được thực hiện nghiêm túc và cầu thị.

Canh giữ một địa hạt về kiến trúc, Viện Kiến trúc Quốc gia hôm nay mang trong mình một trọng trách lớn. Nhưng nghiên cứu và phát triển kiến trúc lại không thể thực hiện trong chỉ một sớm một chiều mà cần được quan tâm, nuôi dưỡng, hoạch định những bước đi mới, định hướng rõ ràng. Với bề dày truyền thống, con người và sức trẻ, Viện Kiến trúc Quốc gia hôm nay tự tin sẽ bước tiếp chặng đường mới với những cống hiến và khát vọng mới.

PGS.TS Mai Thị Liên Hương – nguyên Viện trưởng Viện Kiến trúc Quốc gia (Ảnh: Viện Kiến trúc Quốc gia)