(Xây dựng) - Trong lĩnh vực xây dựng, đất và đá là những vật liệu không thể thiếu, đóng vai trò quan trọng cùng với sắt thép, xi măng hay cát sỏi. Tuy nhiên, để việc khai thác và sử dụng đất, đá đạt hiệu quả cao, cần có các tiêu chuẩn phân loại rõ ràng.

Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 5746:2024 ra đời nhằm quy định phương pháp phân loại đất, đá xây dựng, phục vụ cho công tác khảo sát, thiết kế và thi công các công trình dân dụng và công nghiệp.

Đất, đá xây dựng được phân loại dựa trên 2 nhóm đặc trưng.

Theo đó, đất, đá xây dựng bao gồm tất cả các loại đất, đá có nguồn gốc tự nhiên hoặc nhân tạo, được sử dụng làm nền móng, vật liệu xây dựng và môi trường xây dựng. Trong đó: Đất nhân tạo là loại đất được hình thành do các hoạt động kinh tế, kỹ thuật của con người bằng các phương pháp khác nhau.

Đá xây dựng có đặc điểm liên kết kiến trúc cứng bền vững dạng kết tinh và/hoặc xi măng hóa, bao gồm các loại đá tự nhiên thuộc danh mục khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường. Chúng có thể được gia công đập, nghiền, phân loại hoặc đẽo, cắt, gọt theo kích thước để sử dụng làm cốt liệu bê tông, kè bờ, xây móng, xây tường, lát vỉa hè, lòng đường.

Nguyên tắc phân loại theo TCVN 5746:2024, đất, đá xây dựng được phân loại dựa trên các nhóm đặc trưng chính: Nhóm đất, đá theo bản chất kiến trúc (đá có liên kết cứng kết tinh hoặc xi măng hóa, đất có liên kết keo nước hoặc vật lý); Phân loại theo mục đích sử dụng và điều kiện địa chất (nhận dạng, phân chia, gọi tên và biểu diễn đất, đá theo các mức độ chi tiết khác nhau; Đối với thiết kế nền móng, đất, đá cần được phân loại đến đơn vị loại, thậm chí đến đơn vị dạng đất, đá trong một số trường hợp đặc biệt).

Quy trình nhận dạng đất, đá xây dựng bao gồm: Quan sát trực tiếp tại hiện trường để xác định các đặc điểm sơ bộ. Phân tích thí nghiệm để xác định chính xác các chỉ tiêu cơ lý. Nhận dạng theo nguồn gốc và tuổi địa chất (đá magma, biến chất, trầm tích...).

Phân loại đất theo thành phần hạt, bao gồm nhóm hạt chính (viết hoa) và nhóm hạt phụ (viết thường có gạch dưới, đứng ngay sau nhóm hạt chính). Phân loại đất theo thành phần vật chất, áp dụng cho đất có tính chất xây dựng đặc biệt như đất hữu cơ, đất nhiễm muối.

Phân loại đất theo tính chất cơ lý đặc biệt, bao gồm đất trương nở, đất lún ướt, đất bùn, than bùn... Những loại đất này được phân cấp theo độ lớn của các đặc trưng tính chất đặc biệt đó.

Theo Hội Vật liệu xây dựng Việt Nam, TCVN 5746:2024 giúp chuẩn hóa quy trình phân loại đất, đá xây dựng, tạo cơ sở khoa học để nâng cao hiệu quả sử dụng vật liệu trong xây dựng. Việc áp dụng tiêu chuẩn này không chỉ giúp tối ưu hóa thiết kế công trình mà còn đảm bảo chất lượng và độ bền vững của các công trình dân dụng, công nghiệp.